Adli Bilimciler Derneği Başkanı Prof.Dr.İ.Hamit Hancı ve İsimli Yöneylem Komitesi Lideri Dr. Alp Aslan, kurumsal koku kullanımı hakkındaki bilimsel çalışmalar hakkında bilgi verdi. 

Koku, insan psikolojisi ve davranışları üzerinde güçlü bir tesire sahiptir. Birçok insan farkında olmasa da, ortam kokuları tüketici kararlarını, dini tecrübeleri ve hatta isimli soruşturmalarda kanıt toplama süreçlerini etkileyebilir. Kurumsal kokulandırma, bilhassa mağazalar, oteller ve ibadet alanlarında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Fakat, bu uygulamanın yanlış yahut çok kullanımı çeşitli sıhhat riskleri doğurabilir ve hatta tüzel ve isimli süreçleri etkileyebilecek sonuçlar doğurabilir. Kurumsal Koku Kullanımı ve Ruhsal Etkileri: Günümüzde birçok işletme, müşteriler üzerinde olumlu bir izlenim bırakmak maksadıyla scent marketing (koku pazarlaması) olarak isimlendirilen bir strateji uygulamaktadır. Bilhassa mağazalar, oteller, hava yolları ve araba galerileri, markalarını muhakkak bir koku ile özdeşleştirerek müşterilerde duygusal bağ ve sadakat oluşturmaya çalışmaktadır.

Hoş Kokulu Mağazalarda Yüzde 20’ye Kadar Daha Fazla Harcama Eğilimi Oluyor

Koku, direkt limbik sistem ile ilişkili olduğu için hisleri ve hafızayı güçlü bir biçimde etkileyebilir. Araştırmalar, müşterilerin beğenilen kokulu bir mağazada %20’ye kadar daha fazla harcama yapma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Bunun temel nedenlerinden biri, koku ile duyusal hafıza ortasındaki güçlü münasebettir. Örneğin, makul bir otelin girişinde kullanılan koku, konukların bilinçaltına işlenebilir ve bu otel tekrar ziyaret edildiğinde tanıdık bir his uyandırabilir. Koku pazarlaması tıpkı vakitte müşteri tecrübesini geliştirme ve satın alma kararlarını etkileme açısından da kıymetlidir. Örneğin, lavanta ve vanilya kokuları, rahatlatıcı ve sakinleştirici tesirleri nedeniyle spa merkezlerinde ve lüks mağazalarda kullanılır. Narenciye (limon, portakal) kokuları, canlandırıcı tesiri nedeniyle ofislerde ve spor salonlarında tercih edilir. Tarçın ve taze pişmiş ekmek kokusu, nostaljik ve sıcak bir his verdiği için fırınlar ve restoranlarda yaygın olarak kullanılır. Nane kokusu, konsantrasyonu artırdığı için çalışma alanlarında yaygın olarak tercih edilir.

Ancak, koku kullanımı yalnızca ticari alanlarla hudutlu değildir. Dini yerler, hastaneler ve toplu taşıma alanları üzere yerlerde de koku, manevi bir atmosfer yaratmak veya olumsuz kokuları bastırmak ve hijyen algısını güçlendirmek maksadıyla kullanılmaktadır.

Dini Yerlerde Koku Kullanımı:

Dini ritüellerde koku yüzyıllardır değerli bir yer tutmaktadır. Tütsüler, esansiyel yağlar ve bitkisel kokular, dini yerleri kutsal hale getirmek, meditasyon yahut dua sırasında odaklanmayı artırmak ve ibadet edenlerin ruh halini değiştirmek için kullanılmaktadır. Her inanç sistemi, kendine mahsus kokuları ve sembolik manalarını içermektedir: İslam’da, mescitlerde ve konutlarda gül suyu, misk ve oud üzere kokular kullanılmaktadır. Hz.Muhammed (S.A.V.)’in de misk kokusunu sevdiği bilinmektedir.

Hristiyanlıkta, kiliselerde yaygın olarak tütsü (Frankincense & Myrrh) kullanılır. Bu kokular, duaların yükseldiği ve ruhsal arınmanın sağlandığı inancıyla yakılmaktadır. Musevilikte, Sukkot bayramında etrog (bir çeşit turunç meyvesi) ve mersin kokuları manevi mana taşır. Hinduizm’de, tapınaklarda sandal ağacı, yasemin ve gül esansları ritüellerin bir modülüdür. Budizm’de, meditasyon sırasında sandal ağacı ve lotus çiçeği üzere kokuların kullanılması, iç huzurun sağlanmasına yardımcı olur. Şamanik geleneklerde, berbat güçleri uzaklaştırmak emeliyle beyaz adaçayı ve palo santo üzere bitkiler tütsü olarak yakılır. Ancak, bu kokuların yanlış kullanımı yahut fazla ölçüde yakılması, iç yer hava kirliliğine ve sıhhat problemlerine yol açabilir.

Ortam Kokularının Berbata Kullanımı ve Sıhhat Riskleri

Ortama yayılan kokular her vakit olumlu tesirler yaratmaz. Bilhassa yapay koku bileşenleri içeren parfümler, tütsüler ve hava spreyi sistemleri, insan sıhhati için önemli riskler oluşturabilir: Solunum Yolu Hastalıkları ve Kimyasal Duyarlılık: Astım hastaları ve KOAH hastaları, ağır kokulara “özellikle de sentetik/yapay olanlara” maruz kaldıklarında nefes darlığı, öksürük ve hırıltı üzere reaksiyonlar hatta astım belirtileri gösterebilir. Bu kokular Baş ağrısı ve migren tetikleyicisi olabilir: Bilhassa sentetik koku bileşenleri, migren hastalarında şiddetli ataklara neden olabilir. Endokrin Bozukluklar: Bazı sentetik kokular, hormon sistemini etkileyerek doğurganlık problemlerine yol açabilir. Kanserojen Hususlar İçerebilir: Formaldehit üzere kimi kimyasal içerikler, uzun mühlet maruz kalındığında kanser riski oluşturabilir. Bu sıhhat riskleri nedeniyle, en azından hastaneler, okullar, ibadethaneler ve kamu binalarında “parfümsüz politika” uygulanması önerilmektedir. Ya da kullanılacaksa kıymetli olmasına karşın doğal kokular tercih edilmelidir

Adli Bilimler Açısından Ortam Kokularının İncelenmesi

Kokuların isimli bilimler açısından incelenmesi birçok alanda değerli rol oynayabilir:

Hukuki Davalar ve İş Yeri Şikayetleri: 2010 yılında ABD’de bir belediye çalışanı, iş yerindeki oda kokuları nedeniyle astım krizleri geçirdiğini belirterek 100.000 dolarlık bir tazminat davası kazanmıştır. Çalışma alanlarında çok koku kullanımı, çalışanların hava kirliliğine maruz kalmasına neden olabilir ve bu durum iş sıhhati ve güvenliği maddelerine terslik teşkil edebilir.

Suç Araştırmalarında Koku Kullanımı: Cinayet olaylarında, hatalılar ekseriyetle ceset kokusunu gizlemek için ağır parfüm yahut hava spreyi kullanır. Uyuşturucu kaçakçılığı, birtakım hatalılar uyuşturucu hususları kokulu eserler içine saklayarak polis köpeklerini yanıltmaya çalışır.  

Adli Hava Örnekleme Teknikleri, ortamdaki kokuların kimyasal bileşenlerini tahlil ederek bir olay yeri hakkında değerli ipuçları sağlayabilir. Örneğin, 2018 yılında bir polis operasyonunda ağır oda parfümü kokusu nedeniyle bir apartmanda zımnî uyuşturucu laboratuvarı tespit edilmiştir.

Sonuç:

Ortam kokuları, insan psikolojisini ve alışveriş davranışlarını etkilemede güçlü bir araç olmasına karşın, yanlış kullanımı önemli sıhhat ve isimli riskler doğurabilir. Bilhassa kapalı alanlarda çok sentetik koku kullanımı, teneffüs yolu hastalıklarına yol açabilir ve tüzel sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, hava kalitesi yönetmeliklerinin sıkılaştırılması, doğal kokuların tercih edilmesi ve kapalı alanlarda koku kullanımına yönelik denetimli düzenlemeler getirilmesi önerilmektedir. Kurumsal koku kullanımının yanlışsız dengelenmesi, hem ticari hem de toplumsal sıhhat açısından büyük kıymet taşımaktadır. (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)