Çocuklardan Mükemmellik beklemeyin!
Birçok ebeveynin, çocuklarının başarılı olmasını istediğini belirten uzmanlar, lakin bazen bu beklentilerin abartılarak çocukların her alanda harika olmalarının istendiğini söylüyor.
Mükemmeliyetçi ebeveyn tavrının, çocuklarda korku, özgüven eksikliği ve başarısızlık korkusuna yol açabileceğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Çocuklukta daima eleştirilen yahut gereğince güzel olmadığı hissettirilen bireyler, yetişkinliklerinde ağır tasa, başarısızlık korkusu ve depresyon belirtileri gösterebilirler.” dedi. Başarıyı yalnızca notlarla değerlendirmenin, merak hissini körelterek öğrenmeyi bir mecburilik haline getirebileceğini aktaran Dava, ebeveynlerin çocuklarına yalnızca başarılarıyla değil, kendileri olarak kıymetli hissettirmeleri gerektiğini söyledi. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, çocuklardan harikalık beklemenin kısa ve uzun vadedeki tesirleri hakkında bilgi verdi.
Mükemmel bir çocuk yetiştirme isteği ‘proje çocuk’ları ortaya çıkarıyor!
Birçok ebeveynin, çocuklarının başarılı, disiplinli ve örnek bireyler olmalarını istediğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Ancak kimi ebeveynler, bu beklentileri abartarak çocuklarının her alanda harika olmalarını bekler. Bu durum bilhassa akademik muvaffakiyet, spor, sanat yahut toplumsal marifetler üzere alanlarda kendini gösterir. Çocuklarından her vakit en uygununu isteyen aileler, farkında olmadan onların üzerinde baskı oluşturabilir ve ruhsal olarak ziyan verici bir ortam yaratabilir” diye konuştu. Anne-babaların eksiksiz bir çocuk yetiştirmek istediklerinde, ‘proje çocuk’ olarak isimlendirilen çocuklar ortaya çıktığını vurgulayan Dava, “Elbette ki anne-babalar küçükken kendilerinin yapamadıklarını çocukları yapsın ve her şartın en uygununa sahip olsun istiyorlar. Lakin, tıpkı anda hem piyano, hem bale, hem tiyatro kurslarına götürülen ve tüm derslerinde yüksek muvaffakiyet beklenilen çocuklar gelecekte kendi isteklerine uygun bir hayat sürmekte zorlanabilirler. Birebir vakitte, anne babalarının yüksek beklentilerini gerçekleştiremeyen çocuklarda özgüven eksikliği hayli sık gözlemlenebiliyor.” açıklamasını yaptı.
Ebeveynler birçok farklı nedenin tesiriyle mükemmeliyetçi beklentilere sahip olabiliyor
Bu mükemmeliyetçi beklentilerin kökeninde hem ruhsal hem de toplumsal faktörler yer aldığına değinen Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, bu faktörleri şöyle açıkladı: Kendi ailelerinden kâfi takdir görmemiş, başarısızlık korkusu yaşayan yahut geçmişte yüksek beklentilere maruz kalmış ebeveynler, bu durumu bilinçsizce kendi çocuklarına yansıtabiliyor. Birtakım ebeveynler çocuklarının muvaffakiyetini bir güvenlik kaynağı olarak görür. ‘Eğer çocuğum başarılı olursa, onun geleceği garanti altında olur’ fikriyle hareket edebilirler. Çocuklarının muvaffakiyetlerini kendi ebeveynliklerinin bir göstergesi olarak görür ve bu yüzden mükemmeliyetçi bir tavır benimseyebilirler. Çağdaş eğitim sistemleri ekseriyetle başarıyı imtihan notları ve akademik performans üzerinden kıymetlendirir. Bu durum, ailelerin çocuklarını daima daha düzgün olmaya zorlamasına neden olabilir. Günümüzde toplumsal medya, ebeveynler üzerinde büyük bir baskı yaratıyor. Öbür ailelerin çocuklarının muvaffakiyetlerini görmek, ebeveynlerin kendi çocuklarını daha fazla zorlamasına yol açabiliyor. İş dünyasında ve eğitim sisteminde muvaffakiyete büyük bir kıymet verilirken, bireylerin ferdî memnunluğu ve duygusal istikrarı geri planda kalabiliyor.”
Çocuklukta çok yüksek beklentilere maruz kalmak, olumsuz sonuçlara yol açabilir
Çocuklukta daima olarak en düzgünü olmaları gerektiği söylenen bireylerin, yetişkinlikte kendi bedellerini başarılarıyla ölçme eğiliminde olduklarına vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Başarısız olduklarında ise kendilerini yetersiz ve kıymetsiz hissedebilirler” formunda konuştu. Çocuklukta daima eleştirilen yahut gereğince yeterli olmadığı hissettirilen bireylerin, yetişkinliklerinde ağır dert, başarısızlık korkusu ve depresyon belirtileri gösterebileceklerini de kelamlarına ekleyen İdeal, “Sürekli en güzel olmak zorunda hisseden bireyler, yanılgı yapma korkusu nedeniyle yeni şeyler denemekten kaçınabilirler. Bu da mesleklerinde ve ferdî gelişimlerinde sınırlamalar yaratabilir. Bu nedenle, çocukluk periyodunda çok yüksek beklentilere maruz kalmak, bireyin ileriki ömründe özgüven eksikliği, ağır gerilim, başarısızlık korkusu ve duygusal sorunlar üzere pek çok olumsuz sonuca yol açabilir.” halinde konuştu.
Çocuk yalnızca yüksek not almaya odaklanırsa merak hissini kaybedebilir!
Eğitim sürecinde içsel motivasyon (bir şeyi nitekim öğrenmek istemek) ve dışsal motivasyonun (ödül, ceza yahut diğerlerinin beklentileri nedeniyle çalışmak) değerli bir ayrım oluşturduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, “Sadece yüksek not almaya odaklanan bir çocuk, öğrenme sürecini bir keşif ve gelişim fırsatı olarak görmek yerine, bir mecburilik olarak algılar. Bu da merak hissinin azalmasına neden olabilir.” dedi. Çocukların, en âlâ notları almadıklarında ailelerinin hayal kırıklığına uğrayacaklarını düşünmelerinin ağır bir gerilim kaynağı olabileceğinin altını çizen Dava, “Yalnızca notlara odaklanan bir çocuk, yaratıcı düşünme ve eleştirel tahlil hünerlerini geliştirmekte zorlanabilir. Bu yüzden, çocukların eğitim sürecinde muvaffakiyetlerini değerlendirirken yalnızca sonuçlara değil, sürece ve efora da odaklanmak gerekir.” ikazında bulundu.
Çocuklara, muvaffakiyetleri için değil, olduğu kişi için bedelli hissettirin…
Mükemmeliyetçi ebeveyn tavırlarını değiştirmek isteyen ailelere tekliflerde bulunan Uzman Klinik Psikolog İnci Nur Ülkü, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Çocuğunuzun güçlü ve zayıf taraflarını kabul edin. Onları öbür çocuklarla kıyaslamaktan kaçının. İlgi alanlarını anlamaya ve geliştirmeye yönelik etkinliklere yönlendirin. Kendi dertlerinizi gözden geçirin. Başarıyı geniş bir perspektiften değerlendirin. Çocuğunuza inanç verin ve süreç odaklı bir bakış açısı kazandırın. Çocukların gösterdiği efor ve gelişimi takdir edin. Örneğin, ‘Bu projeyi tamamlamak için çok efor gösterdin, emeğin takdire değer!’ üzere tabirler kullanın. Kusur yaptığında onu eleştirmek yerine, bunun öğrenme sürecinin bir modülü olduğunu anlatın. Kendi yanlışlarınızı paylaşarak, kusur yapmanın olağan olduğunu gösterin. ‘Ben de işimde bazen yanılgılar yapıyorum, lakin bu bana yeni şeyler öğretiyor’ üzere bir yaklaşım benimseyin.
Çocuğunuzun kendisini tabir etmesine fırsat verin ve hislerini küçümsemeyin. Onun yaşadığı gerilim, dert yahut başarısızlık dehşetlerini anlamaya çalışın. Çocuğunuzun yalnızca muvaffakiyetleri için değil, olduğu kişi için kıymetli olduğunu hissetmesini sağlayın. Şayet çocuğunuz daima olarak ‘yeterince güzel değilim’, ‘başarısız olursam sevilmem’ üzere fikirler içindeyse, bu önemli bir özgüven sorunu yaratabilir. Bu yüzden, çocuğunuza şartsız sevgi ve kabul sunmanız çok önemlidir” (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)