Bağırsak Sağlığı İçin Ne Yapmalı?

Bağırsak sıhhati tüm bedeni ilgilendiriyor.  Karın ağrısı, şiddetli ishal, dışkıda kan, kilo kaybı ve yorgunluk varsa kesinlikle bir uzman doktora başvurun.

Bu belirtiler, inflamatuar bağırsak hastalıkları (İBH) olan Crohn hastalığı ve ülseratif kolitin sık görülen belirtileridir. Genç yaşta başlayarak ömür uzunluğu süren bu kronik hastalıklar, bağırsakların inflamasyonunu içerir. Lakin bilim dünyasında son yıllarda elde edilen bulgular, İBH’nin yalnızca bağırsakları değil, pelvik bölgeyi de etkilediğini göstermektedir. Memorial Bahçelievler Hastanesi Pelvik Taban Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Özdal Ersoy, Pelvik taban bozukluklarının inflamatuar bağırsak hastalıklarının tedavi sürecinde sıklıkla göz gerisi edilen lakin hastaların hayat kalitesini direkt etkileyen bir alan olduğunu belirterek husus ile ilgili bilgi verdi.

İBH hastalarında pelvik taban işlevleri bozulabiliyor 

Pelvik taban, leğen kemiği (pelvis) içinde yer alan, mesane, rahim, prostat ve rektum üzere organları destekleyen kas, bağ dokusu ve hudut yapılarından oluşan bir yapıdır. Pelvik taban kasları, idrar ve dışkı denetimi (kontinans), cinsel işlevler ve organların yerinde tutulması üzere temel misyonları üstlenmektedir. Bu yapıların olağan çalışması, hem motor hem de duysal yollarla düzenlenmektedir. Fakat inflamasyon, cerrahi teşebbüsler ya da kronik zorlanmalar bu sistemi bozabilmektedir. İBH üzere kronik inflamatuar hastalıklarda, pelvik taban işlevi direkt yahut dolaylı etkilenebilmektedir. İBH hastalarında pelvik taban işlevlerinin bozulmasına neden olabilecek çeşitli nedenler bulunmaktadır.

1. Kronik İnflamasyon ve Hudut İletimi

İBH’de bağırsak duvarında tekrarlayan inflamasyon (iltihaplanma), bağırsak hudut sistemini etkileyebilmektedir. Bilhassa kalın bağırsağın son kısımları olan rektosigmoid bölgedeki inflamasyon, pelvik bölgedeki hudut uçlarını direkt etkileyerek hudutların hakikat çalışmamasına yol açabilir. Bu durum, dışkılama sırasında beyin-bağırsak uyumunun bozulmasına neden olabilir ve hasta ıkınırken makat kaslarına gevşet yerine sıkma buyruğu verebilir. (örneğin anismus).

2. Ağrı ve Pelvik Tabanın Çok Kasılması

Kronik karın ve rektal ağrı, istemsiz olarak pelvik taban kaslarının çok aktivasyonuna (hipertonisite) neden olabilir. Bu durum, “hipertonik -gergin pelvik taban disfonksiyonu” olarak isimlendirilir. İBH’de ağrının sürmesiyle birlikte bu kas kümelerinde spazm gelişebilir, bu da hem dışkılama zahmeti hem de ağrılı defekasyon (dışkılama) şikayetlerini artırır.

3. Cerrahi Müdahaleler ve Anatomik Değişiklikler

İBH’nin cerrahi tedavisi sırasında yapılan proktokolektomi ve ileal poş-anal anastomoz (IPAA) üzere teşebbüsler, pelvik taban kaslarının bütünlüğünü bozabilir. Bilhassa poş operasyonu sonrası gelişebilen poşit, pelvik taban kaslarında refleks kasılmalara, dışkılama sırasında yetersiz gevşemeye yol açabilir.

4. Fistüller ve Abseler

Crohn hastalığında sık görülen perianal fistüller ve abseler, ve tedavileri için geçirilen ameliyatlar pelvik taban kaslarının yapısını ve işlevini bozabilir. Ayrıyeten bu yapılar iyileştiklerinde etrafında gelişen skar dokusu da elastikiyet kaybına yol açar. Bunun sonucunda hem inkontinans (gaz ve dışkı kaçırma) hem de pelvik ağrı gelişebilir.

Doğru teşhis usulü ile tedavi mümkün! 

İBH’lı hastalarda bu pelvik taban problemleri görülebiliyor

• Zorlanarak dışkılama (aşırı ıkınma, ağrılı ıkınma)
• Tuvalet yaptıktan sonra tam boşaltamamışlık hissi
• Gaz ya da dışkı kaçırma
• Kronik pelvik ağrı
• İdrar kaçırma yahut sıkışma hissi

Bu semptomlar, hastalığın faal inflamasyonuyla da karıştırılabilir. Meğer hastalığın remisyon periyodunda de bu yakınmalar devam ediyorsa, altta yatan neden pelvik taban disfonksiyonu olabilir. Bu ayrım, hastaların ömür kalitesini artırmak için kritik değerdedir.

Pelvik taban, çok yük ve gerilim üzere faktörlere karşı savunmasız bir bölgedir. İBH ile irtibatlı olarak pelvik taban disfonksiyonlarının ortaya çıkması, hastaların tuvalet alışkanlıklarını ve bağırsak hareketlerini daha da zorlaştırabilmektedir. Bu alakayı anlamak, bağırsak sıhhatine bütüncül bir perspektifle yaklaşmayı gerektirir. Bağırsak sıkıntıları olan bireylerde pelvik taban işlevleri önemli biçimde etkilenebilir. İBH hastalarının şikayetlerini azaltmak ve sağlıklı bir ömür sürmelerini sağlamak için erken teşhis koymak değerlidir.

Modern teşhis töntemleri tedavi muvaffakiyetinde çok önemli

• Anorektal manometri: Dışkılama sırasında pelvik kasların kasılma/gevşeme paternlerini ölçer.
• Defekografi: Radyolojik prosedürle dışkılama sırasında olağandışı pelvik hareketleri gösterir.
• Endoanal ultrasonografi: Sfinkter yapılarının bütünlüğünü kıymetlendirir.
• Elektromiyografi (EMG): Pelvik taban kaslarının sinirsel iletimini ölçer.

Bu testler, inflamasyon dışı pelvik kaynaklı semptomları objektif olarak saptamaya yardımcı olmakatdır.

Yaşam Kalitesi İçin Farkındalık Şart

İBH’ye eşlik eden pelvik taban disfonksiyonu tedavisinde multidisipliner yaklaşım temeldir. Gastroenterolog, pelvik taban fizyoterapisti, kolorektal cerrah ve gerektiğinde klinik psikolog işbirliği çok önemlidir. Tedavi planlaması bireye özel yapılmaktadır.

1. Pelvik Taban Fizyoterapisi: Özelleşmiş ve tecrübeli fizyoterapistler tarafından uygulanan pelvik taban antrenmanları, biofeedback ve manuel terapi teknikleri; kas uyumunu artırabilir, ağrıyı azaltabilir. Biofeedback ile hasta, dışkılama sırasında kaslarını nasıl gevşetmesi gerektiğini öğrenir. Bu yol bilhassa anismus ve pelvik hipertonisite olgularında tesirlidir.

2. Davranışsal ve Diyet Yaklaşımları: Kabızlığa neden olan diyet faktörleri düzenlenmeli, su ve lif alımı optimize edilmelidir. Tuvalet alışkanlıklarının eğitimi ve yanlışsız konum teklifleri (örneğin dizler gövdeden daha üstte olacak halde dışkılama) de tedaviye katkı sağlar.

3. Medikal ve Cerrahi Teşebbüsler: Fistül, abse yahut yapısal bozukluklarda uygun cerrahi tedaviler uygulanmalıdır. Fakat cerrahinin pelvik sonları etkileyebileceği unutulmamalı ve ameliyatlar sonrasında fizyoterapi ile desteklenmelidir.

4.Psikolojik Boyut: İBH kronik tabiatı gereği hastalarda anksiyete, depresyon ve vücut algısı bozukluğu oluşturabilir. Pelvik taban bozukluklarının buna eklenmesiyle utanma, toplumsal izolasyon ve cinsel fonksiyon bozuklukları daha da artabilir. Psikososyal takviye ve gerektiğinde psikoterapi sürece entegre edilmelidir. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)